Tam thiên đại thiên thế giới

Đức Phật đã từng nói nhiều về tam thiên và đại thiên thế giới trong Kinh tạng. Chúng ta thường nghĩ rằng những thế giới này nằm ở bên ngoài trái đất, là thế giới của các vị trời, thần… Tuy nhiên, nếu ta quan sát kỹ hơn, ta sẽ thấy rằng có những thế giới không nằm xa, mà chính ngay bên trong cõi Ta-bà, nơi chúng ta đang sống.

Thế giới quanh ta

Hãy xem xét các thế giới quanh ta: thế giới đàn ông, thế giới đàn bà, thế giới người điên, thế giới chính trị, thế giới doanh nhân,… Đó chỉ là một phần nhỏ về thế giới loài người. Còn những thế giới của các loài động vật khác nhau, từ đất đến không trung và dưới nước… Chỉ khi xem các bộ phim tài liệu về các loại động vật này, ta mới có thể hiểu rõ về thế giới của chúng và cách chúng sống.

Mỗi thế giới đều có hoàn cảnh, môi trường sinh hoạt và tình cảm khác nhau.

Trải nghiệm thế giới khác

Đức Phật thường nói về bốn thế giới của sinh, già, bệnh, chết. Nhưng chúng ta sẽ khó có thể hiểu thấu những thế giới này cho đến khi chính bản thân mình phải sống trong chúng. Khi ta khỏe mạnh, ta ít thấu hiểu được những người sống trong thế giới bệnh tật. Cũng như khi ta còn trẻ, ta ít hiểu được tâm ý của những người già. Dù họ gần ta, đời sống của họ lại khác biệt. Nhưng may mắn thay, ai cũng sẽ có cơ hội để trải nghiệm.

Sống trong thế giới bị bao kín, ta không thể nhìn thấy và hiểu rõ hơn. Như khi Đức Phật còn là thái tử, Ngài bị giam cầm trong cung điện vàng son, hưởng thụ những thú vui dục lạc. Chỉ có nhà vua mới biết rõ cách đó che mắt thái tử khỏi thế giới bên ngoài. Như chúng ta biết, khi thái tử Sĩ-đạt-ta rời cổng thành, Ngài mới chứng kiến những cảnh đời khác nhau, từ đó Ngài hiểu rõ về thân phận con người. Chúng ta, sống ở xứ Mỹ, cũng trải qua những trải nghiệm tương tự. Chúng ta bị đóng kín trong khuôn khổ từ nhà đến nơi làm việc và từ nơi làm việc về nhà. Hoặc khi đi mua sắm, chúng ta chỉ sống trong thế giới của tiêu dùng, tiền bạc và danh lợi.

Hiểu thấu đáo

Hầu hết chúng ta ít khi chứng kiến những cảnh đau khổ, bệnh tật. Chính phủ đã tổ chức khéo léo, có bệnh viện cho người bệnh, viện dưỡng lão cho người già, nhà quàn cho người chết… Mỗi thế giới được phân chia và chúng ta hiếm khi có cơ hội tìm hiểu. Vì vậy, khi nói đến cảm thông và thương yêu, chúng ta cảm thấy xa lạ vì mọi người chỉ quan tâm và lo cho chính mình, thậm chí hàng xóm cũng không quen biết.

Sống trong thế giới đóng kín và ích kỷ đã làm chúng ta trở nên đóng kín và ích kỷ. Công sức ta đổ ra chỉ để phục vụ cho cuộc sống ích kỷ đó. Dù ta có làm việc thiện, ta cũng nghĩ về lợi ích cho mình nhiều hơn.

Biến đổi tâm từ bi

Thực tế, chúng ta đều có những đặc tính của chư Phật và Bồ-tát trong tâm mình. Tuy nhiên, sống trong thế giới của ích kỷ, tham dục đã khiến ta không nhìn thấy những đặc tính đó. Như câu chuyện về một con đại bàng đẻ hai quả trứng lớn. Trong quá trình ấp trứng, con đại bàng đã làm rơi một quả. Quả trứng rơi xuống đất, nhưng không vỡ. Một con gà gần đó đem quả trứng đó về ấp. Khi gà con nở, con đại bàng cũng nở. Con gà mẹ dẫn con đi ăn, khi nghe tiếng kêu chíp chíp, con đại bàng con cũng theo kêu.

Mỗi khi đi qua một cánh đồng trống, gà mẹ cảnh báo con mình về con chim đại bàng trên trời, có móng vuốt sắc nhọn và luôn tìm cách bắt gà con. Khi gà mẹ nhìn thấy bóng dáng giống chim đại bàng, đàn gà con và đại bàng con đều chạy thục mạng để ẩn trốn. Giống như con đại bàng, chúng ta không biết mình cũng giống đại bàng nên bị giam hãm tâm hồn trong thế giới của gà con luôn hoảng sợ!

Hiểu thấu qua trải nghiệm

Để hiểu thấu đáo cuộc sống trong thế giới khác, chúng ta phải sống cùng họ, ít nhất là quan sát cách họ sống. Để hiểu thế giới của người già, ta có thể làm thiện nguyện tại các nhà dưỡng lão. Mỗi ngày, ta tiếp xúc và trò chuyện với họ. Chứng kiến những khó khăn và vất vả của cuộc sống già nua, ta sẽ cảm thông hơn. Tương tự, trong thế giới của trẻ thơ, chúng ta có thể thấy vui đùa và thảnh thơi. Nếu chúng ta ép buộc chúng sống theo cách của ta, người ta sẽ nói rằng đứa bé đã “già trước tuổi”. Như sự bố thí của người nghèo và người giàu.

Theo thống kê, người nghèo thường bố thí gần gấp đôi người giàu. Vì người nghèo sống gần những người khác khổ, nên họ dễ cảm thông hơn. Tuy nhiên, nếu người giàu sống trong cùng một cộng đồng với người nghèo, họ cũng bố thí tương tự. Đó là lý do tại sao chúng ta nói “không nằm chung chăn làm sao biết chăn có rận”.

Tâm từ bi bình thường

Nhờ hiểu biết về thế giới xung quanh mình, ta có thể dễ dàng phát triển lòng từ bi, thương yêu và cảm thông. Ta không chỉ chứng kiến mà còn trải qua những kinh nghiệm trong thế giới đó. Nhờ hiểu rõ những thế giới xung quanh, chúng ta có thể hành xử một cách hợp tình, hợp lý. Ta không chỉ tự lo cho bản thân mình mà còn thấu hiểu khổ đau và hạnh phúc của những người trong thế giới đó.

Chẳng hạn, Tiến sĩ Barbara Ehrenreich đã tìm hiểu và nghiên cứu cuộc sống của những người làm công việc lao động như bồi bàn, lau dọn nhà cửa, chăm sóc trẻ con trên khắp Mỹ. Bà đã cải trang thành một người lao động nghèo và sống như họ. Bằng số tiền kiếm được từ công việc, bà trả tiền thuê nhà, mua thức ăn, trả tiền điện nước và các khoản chi phí khác.

Sau 6 tháng sống trong thế giới của người lao động, bà đã phải dừng lại vì cuộc sống khó khăn. Sau cuộc nghiên cứu này, bà đã viết một quyển sách mang tên “Những nghề rẻ tiền” (Nickel and Dimed), miêu tả cuộc sống khó khăn của người lao động nghèo tại Mỹ và đấu tranh cho sự giúp đỡ từ chính phủ và dư luận.

Hiểu biết và lòng từ bi

Chúng ta thường đánh giá và định nhãn mọi người dựa trên hành động của họ, như ai giết người được gọi là sát nhân, ai lừa gạt được gọi là kẻ lừa gạt… Nhưng nếu ta hiểu thấu những người sống trong thế giới đó, ta sẽ thấy rằng không phải họ hoàn toàn là những kẻ xấu. Chúng ta chỉ thấy họ là con người đã làm điều xấu, nhưng thực ra họ không hoàn toàn như vậy.

Vì chưa từng sống và hiểu những con người như vậy, chúng ta luôn cho rằng họ là những người xấu, cần được loại trừ khỏi xã hội. Nhưng nếu chúng ta và người thân của chúng ta đã từng làm những hành động như vậy, và vì chúng ta là người trong cuộc, ta biết rõ người đó là ai. Liệu chúng ta có còn gọi họ là tên sát nhân hay kẻ lừa gạt nữa không? Nhờ hiểu biết, ta chỉ thấy một con người đã làm điều xấu, nhưng thực tế, họ không hoàn toàn là như vậy.

Mở rộng trái tim và hiểu biết

Biết bao nhiêu sinh linh, biết bao nhiêu người đang sống trong thế giới xung quanh chúng ta. Chỉ cần chúng ta mở mắt, mở lòng, nhìn xa hơn và trông rộng hơn, chúng ta sẽ nhìn thấy tất cả. Tâm chúng ta giống như một kho lớn chứa đựng tất cả những hạt mầm xấu và tốt. Chúng ta cần tưới tẩm những hạt mầm tốt để tạo ra hạnh phúc và an lạc. Bằng cách nhìn với trái tim rộng mở và trải nghiệm thế giới xung quanh, ta sẽ cảm nhận được cảm giác thế giới tam thiên, đại thiên trong cõi Ta-bà này.

Ngày đi một ngày đàng, học một sàng khôn. “Khôn” theo tôi hiểu là nhờ từng trải nghiệm, ta có sự hiểu biết, lòng bao dung và rộng lượng. Chỉ khi ta hiểu biết, ta mới có thể cảm thông và thương yêu được!